Ons festival dankt zijn ontstaan in 1962 aan de oprichting van een orgelcomité in Eys dat geld inzamelde voor de restauratie van het Müller-orgel (1844) in de St. Agathakerk. De tenor Tom Brand (1917-1970) woonde in Eys en initieerde bij de ingebruikname van het gerestaureerde orgel een 4-daags muziekfestival met als hoogtepunt de uitvoering van Mozart’s Krönungsmesse met vermaarde solisten, de koren St. Cecilia en het Dameskoor uit Eys en het LSO onder André Rieu senior. De vermaarde organisten Louis Toebosch en Albert de Klerk gaven orgelconcerten. Het succes van dit “Orgelfeest” uit 1962 leidde tot een jaarlijks vervolg, steeds in juni.

Tom Brand inviteerde uit zijn Nederlandse (o.a. Naarden en Amsterdam) en buitenlandse netwerk topsolisten voor zangrecitals en de jaarlijkse Krönungsmesse in Eys: Agnes Giebel, Maria Stader en Herman Schey zongen in Eys. Na de dood van Tom Brand pakten de tenor Peter Kokkelmans uit Eys en dirigent Edouard Rasquin in 1974 de draad van de Muziekdagen Eys succesvol weer op.

In ons jubileumboek (juni 2012) leest u de eerste muziekhistorische publicatie over de musicus Tom Brand. De Stichting Muziekdagen Eys vroeg in 2011 aan Mathieu Vermeulen om onderzoek naar hem te doen. Dat resulteerde in een uitvoerig artikel over Tom Brand in het jubileumboek.

De legendarische tenor Tom Brand (Wylre 1917, Eys 1970) had een stem van internationaal formaat. Laat ontdekt vierde hij in de jaren ’50 en ’60 in binnen- en buitenland successen. Hij zong aanvankelijk veel opera, later vooral oratorium en lied. Zijn grootste bekendheid verwierf hij als evangelist in de Matthäuspassion van Naarden en in andere oratoria in binnen- en buitenland. Hij deelde zijn successen met andere Nederlandse en Europese zangcoryfeeën en zijn dorpsgenoten op “zijn” podium in Eys. Zijn gastvrijheid kende daarbij nauwelijks grenzen.

De muzikale betekenis van Tom Brand voor Eys is groot. Als vooraanstaand musicus initieerde Brand het festival en koos voor uitvoering van Mozarts Krönungsmesse. Hij tilde de Muziekdagen Eys van begin af aan op een hoog niveau met voortreffelijke musici, grote namen uit de muziekwereld. Hij  sloeg via de organisatoren Jo Akkermans en Johan Kokkelmans en het comité tevens de brug naar het dorp door participatie van de dorpskoren en de verenigingen van Eys. Ook het gregoriaans van het kerkelijk mannenkoor met als boegbeeld en dirigent Johan Kokkelmans had in die participatie altijd een vaste plek in de Krönungsmesse.

In het jubileumboek (juni 2012) staat een nieuw en uitvoerig artikel over het Müllerorgel in de St. Agathakerk in Eys geschreven door Marcel Verheggen. Frans Jespers schildert daarbij de culturele context. In het kort geven we hier de relatie orgel en Muziekdagen Eys weer.

In de parochiekerk St. Agatha van Eys bevindt zich een orgel uit 1844 van de Duitse orgelbouwers Müller uit Reiffenscheid. Dit orgel is in de tweede helft van de jaren 1950 in een deplorabele toestand. Als pastoor Thijs Brand in 1957 een oproep doet om een geldbedrag van 33.000 gulden in te zamelen voor de restauratie van het kerkorgel richten vertegenwoordigers van diverse verenigingen een orgelcomité op, om het orgel van zijn teloorgang te redden. Grote particuliere geldschieters zijn er niet en dus ontplooien de verenigingen jarenlang talloze initiatieven om het grote bedrag bij elkaar te sprokkelen.

In 1960 is de inzameling voor de restauratie van het kerkorgel geslaagd en hebben ook Rijk, Provincie, Gemeente en Staatsmijnen een aanzienlijke bijdrage toegezegd. Orgelrestaurateur Flentrop demonteert het orgel en vervoert het in zijn totaliteit naar zijn werkplaats in Zaandam. In 1962 wordt het gerestaureerde orgel teruggeplaatst. Op Hemelvaartsdag, donderdag 31 mei 1962, vindt een feestelijke inwijding plaats met de uitvoering van Mozarts Krönungsmesse door het Limburgs Symfonie Orkest en de koren uit Eys. De Krönungsmesse is het begin van de “Orgelfeesten Eys” die vier dagen duren. Publiek uit dorp en omgeving stroomt massaal toe, het festival wordt een groot succes.

Mozart schreef zijn kerkelijke werken grotendeels in dienst van de aartsbisschop van Salzburg. De opdracht, die deze hem gaf, was korte missen te componeren, die toch feestelijk waren.

Een van deze missen van het type “Missa brevis” is de in 1779 voltooide “Messe in C-dur KV 317”, bijgenaamd de “Krönungsmesse”. Over de herkomst van deze bijnaam bestaan verschillende meningen. Volgens diverse bronnen dankt de mis haar naam aan de herdenking van de kroning van een wonderbaarlijk Mariabeeld in de Wallfahrtskirche Maria Plain in het jaar 1751. Dit beeld trekt jaarlijks pelgrims uit de buurt van Salzburg op de vijfde zondag na Pinksteren.

Anderen zijn van mening dat de mis haar bijnaam kreeg toen ze in 1790 werd uitgevoerd ter ere van de kroning van Leopold II en in 1792 bij de kroning van Franz I. De mis staat in C Majeur en draagt een majestueus, symfonisch karakter. Het Kyrie bestaat uit drie delen, met in het eerste en laatste deel een groots motief voor de koren en in het middendeel een melodieus duet voor sopraan en tenor. In het Gloria wisselen tutti en solisten elkaar af in een dynamisch allegro.

Het Credo is weer van een symmetrische constructie. De tekst wordt duidelijk uitgedrukt in de muziek: de toondaling in Descendit de coelis, de droefheid in Passus et sepultus est, het aangrijpende Et incarnatus est. De majesteit van het Sanctus wordt begeleid door een motief voor de strijkers, dat een beetje aan het Kyrie doet denken. Hiertegenover is het Benedictus van een tedere en intieme charme. De eerste maten van het Agnus Dei zijn de prefiguratie voor de aria van de gravin in La Nozze di Figaro. Uiteindelijk eindigt de mis met een terugkeer naar het thema van het Kyrie , waardoor de hele compositie een organische eenheid krijgt.